De IJssel

De IJssel

Getekend door de tijd 

verandert haar loop,

haar omgeving.

hoog water, laag water, 

soms kabbelend, 

soms woest

laat ze zich bevaren, 

bevissen, bewerken

gedeeltelijk inperken.

Altijd aanwezig

een eeuwigheid.

Ik ben er tijdelijk

hier en nu

net als jij, 

de koeien, 

de ganzen, 

de vogels,

de vissen.

Ze duldt ons aan haar zijde.



Twee jaargetijden

Op de kale en zwarte grond naast ons huis is de buurman in zijn tuintje aan het werk. Hij plant zijn net geleverde plantjes. Rozen hangen op de kop. Hun wortels lijken in kluitjes aan de hemel geplakt.  Roze rozenblaadjes zien hoe beneden zonnehoedjes,  een vlinderstruik, verbena’s, pijpenstrootjes,  japanse slangenbaarden, bloedgras en hemelsleutels met liefde worden geplant.

Een hondje plast tegen een boom. Het plasje daalt als regen terug op aarde, want ook de bomen hangen met hun wortels aan de wolken. Mia de buurvrouw,  beklimt een metershoge ladder en verft een donkere wolk wit en schildert er een schommel aan vast. Ernaast een ontluikend zonnetje. De eikels, confuus van wat ze zien, pakken hun hoedjes en verdwijnen terug in de boom net als de gevallen bladeren. Buuf verft ze weer groen. Bosanemonen en sneeuwklokjes verschijnen als glinsterende sterren aan de hemel. 

Ik snoei de herfstasters, naast mij vliegt een pimpelmees van het pindasnoer naar een half afgekloven vetbol. Eronder pronkt naast het elfenbankje een reuzevliegenzwam.

NB

Heb me bij onderstaand zeer kort verhaal laten inspireren door 'La Décoratrice' van Alastair, zie afbeelding

Ode aan morgen

Lieve Morgen,

Daar sta je van te kijken hé? Meestal word je aangesproken met goedemorgen. Vandaag niet. Even heb ik getwijfeld of het beste moest zijn, maar ik niet weet of je wel zo’n beste bent.  Eigenlijk weet ik niet wat ik met je aan moet. Je bent onbereikbaar. Altijd bewaar je een zekere afstand. Telkens wanneer ik je nader, verlies je jezelf in het hier en nu, soms kan ik je niet uitstaan.

Je moet weten dat dankzij jou vervelende klussen blijven liggen, ik dat ellendige telefoontje nog moet plegen en mijn Body Mass Index al jaren veel te hoog is, maar ik ga mijn leven beteren, morgen!  Weet je wat het is met die plannen met jou? Vaak komt er niets van terecht. Om over je Zuid-Europese alter ego Mañana nog maar te zwijgen. Zij maakt er helemaal een potje van. Niemand neemt haar nog serieus.

Aan de andere kant geef je me hoop en bied je me perspectief. Hoe onuitstaanbaar ik je af en toe ook vind, in feite ben je mijn houvast. Hoezeer ik het vandaag verprutst heb, altijd bied jij me weer een nieuwe kans. Begrijp je, dat je me soms tot waanzin drijft?

In feite laat ik mijn hele toekomst van jou af hangen?  En echt, ik niet alleen hoor. In mijn omgeving dweept iedereen met je.

Eigenlijk ben je het beste wat ons overkomt

We rekenen op je, Morgen!

Een angstige gedachte

Auschwitz en Auschwitz-Birkenau, ik ben er geweest. Ik heb er gestaan. Tussen de barakken. Met dezelfde grond onder mijn voeten, hetzelfde uitzicht, dezelfde plek. De plek waar veel mensen de dood hebben gevonden. De plek waar mensen hun laatste angstige uren beleefd hebben. Ik was er om te begrijpen. Me enigszins een voorstelling te kunnen maken van wat er gebeurd is. Ik heb de stapel brillen gezien, de berg schoenen, het afgeschoren vrouwenhaar, de opeengestapelde koffers. De zogenaamde douches, het crematorium. Ik ben onder de poort met de leugen 'Arbeit macht frei' doorgelopen. Ik heb de foto’s gezien van de uitgemergelde gezichten, van vrouwen in de barakken op de houten bedden. Bedden die ik letterlijk aan kon raken. Wat ik niet deed, uit eerbied. Eerbied voor de slachtoffers.
Ik heb de hekken gezien, het prikkeldraad, de wachtposten, de huizen van de Kampfpolizei. De deurkruk die ik letterlijk kon aanraken. Wat ik niet deed, uit afschuw. Afschuw voor hen.
Ik was daar om te begrijpen, te voelen, te zien wat er gebeurd is. Samen met anderen, veel anderen. Dat samen schept een band, samen waren we onthutst en samen voelden we ons klein. Hoe meer ik zag, hoe minder ik begreep. Stilte nam het van ons over. In mijn hoofd duizelde het van de vragen. Waarom? Hoe? Hoe kunnen mensen elkaar dit aandoen? Hoe heeft het kunnen gebeuren? Zo lang en zo veel mensen systematisch uitgemoord.  Het kan toch niet waar zijn dat men het niet wist. Als ik inzoom op de individuele kampbewaarder. Hij zag wat er voor zijn ogen gebeurde. De NSB-er, de verrader, de Nederlandse politieman die Levi en Benjamin hielp opsporen en uit huis haalde. Iemand moet zich het toch afgevraagd hebben? Beseft hebben dat het niet deugt. Dat je geen mensen afvoert om wie ze zijn. Hoe kan het, welk mechanisme maakt dat je de andere kant op kijkt?
Wat zou ik gedaan hebben? Een vraag, een gedachte die zich aan mij opdringt.

                                      Een angstige gedachte

In herinnering ga ik terug naar een theatervoorstelling van Leen Jongewaard en Robert Long. Lang geleden en fel omstreden. De bedoeling was dat het publiek met rood-wit-blauwe vlaggetjes zou zwaaien wanneer de heren cabaretiers ons uitdaagden. We hielden immers van ons Vaderland. Maar de uitdagingen werden steeds dubieuzer en nationalistischer. Absoluut geen reden op enthousiast mee te vlaggen. Dat deed dus ook niemand, heel keurig. Totdat beide heren de weigeraars naar voren haalden op het podium. Ik voelde me ongemakkelijk. Om de druk te vergroten begaven ze de cabaretiers zich in het publiek. Ze kwamen nu wel erg dichtbij. Er werd meer en meer gevlagd.  Ik zat redelijk achteraan, maar ook toen vroeg ik me af wat ik zou doen.  Aan het eind van de voorstelling werd  de vergelijking met de oorlog getrokken. Is het dat? De angst om je te onderscheiden? Meelopen met de massa?

                                    Een angstige gedachte

Bovenstaande schreef ik jaren geleden naar aanleiding van mijn bezoek aan het concentratiekamp. Afgelopen week zag ik de herdenking van 75 jaar Auschwitz. De toespraak van een van de overlevenden, Marian Turski, trof mij diep. Hij waarschuwde voor onverschilligheid en spoorde politiek leiders aan oog en zorg te hebben voor minderheden.

 ‘Auschwitz kwam niet opeens uit de lucht vallen’ stelde hij. ‘Auschwitz kroop en liep op zijn tenen, nam kleine stapjes en kwam steeds dichterbij tot dit gebeurde.’ Heel systematisch.

Een uitspraak die bevestiging vindt in de bevindingen van Hannah Arendt, politiek filosoof. Zij heeft onderzoek gedaan naar totalitaire samenlevingen. Ook is zij bekend van haar verslag van het Eichmann-proces. Hannah Arendt stelde dat Eichman, de verantwoordelijke man voor het transport van Joden naar de concentratiekampen, een bureaucraat was die zijn taken zonder nadenken uitvoerde.

"Het is een treurige waarheid dat het meeste kwaad wordt gedaan door mensen die niet kiezen tussen goed of kwaad." (citaat Hannah Arendt)

Over het totalitarisme zegt Hannah Arendt dat het een politiek systeem is dat vrijwel altijd gebaseerd is op het absolute geloof aan één enkel idee of één enkel volk, en daarom meestal een zondebok-theorie kent. In haar tijd was het
het antisemitisme. Binnen een dergelijk systeem is er geen plaats meer voor open debat of afwijkende interpretaties en meningen, omdat alles onderworpen is aan dat ene idee.

     Marian Turski heeft gelijk met zijn waarschuwing waakzaam te zijn voor onverschilligheid, oog en oor te hebben voor minderheden. En hij heeft alle recht van spreken. Ook nu schuilt het gevaar. En het gevaar zit in onszelf. De werkgever die Mohamed en Achmed keer op keer uitsluit van een baan, politici die stemmen winnen door een complete bevolkingsgroep te stigmatiseren en niet te vergeten onze eigen rol door diezelfde politici te belonen tijdens de verkiezingen.

Auschwitz kwam ook niet uit de lucht vallen, een angstige gedachte.

CO2 neutraal reizen

Buiten regent het en giert de wind om het huis. Tijd om op reis te gaan, lijkt me. Hoewel ik net terug ben uit Zweden. Ik was in Fjällbacka om precies te zijn. Een pittoresk vissersplaatsje  op anderhalf uur rijden van Göteborg. Kleurrijke houten huisjes aan de kust met op de achtergrond de imposante Vetteberget maken het tot een sfeervol plaatsje. Maar vergis je niet, onder het schilderachtige uiterlijk schuilt veel mysterie. Misschien vind ik het er daarom wel zo leuk. Mijn tripjes naar Fjällbacka kun je nauwelijks echte reizen noemen, meer uitjes tussendoor. Nee, dan mijn avontuur in Ethiopië waar ik de tweelingbroers Marion en Shiva heb ontmoet. De jongens, die opgegroeid zijn in een missiehospitaal in de onrustige zeventiger jaren, vertellen me over de periode waarin Eritrea zich probeert te ontworstelen aan de greep van Halle Melasse. Over het Eritrese verzet en de coup die dictator Mengistu uiteindelijk aan de macht zal brengen. Het ziekenhuis, hun thuis, functioneerde onder beroerde omstandigheden. Het heeft de jongens gevormd. Beide broers zijn chirurg zijn geworden. Helaas blijft het geen pais en vree tussen de mannen en vlucht Marion zelfs naar New York, waar hij als co-assistent aan het werk gaat in een arm en achtergesteld ziekenhuis. Als vanzelfsprekend reis ik een tijdje met hem mee.

Maar ook de belevenissen van de twaalfjarige Mehmet en zijn familie in het Turkse dorpje Sobyan, waar ik getuige van mocht zijn, hebben diepe indruk op mij gemaakt. Zijn vader, de vertalenverteller van het dorp die na zijn ongeluk berooid besluit terug te keren naar zijn geboortedorp waar hij dacht grond te bezitten. De dorpsbewoners denken daar duidelijk anders over. Mehmet en zijn familie maken zware tijden door. Ik was er bij.

Net als bij de rondreis door Marokko met Saïd en Hassan. We maakten we de overtocht van Spanje naar Marokko en in een oude Volvo trokken we door het land. Via Tanger reisden we naar de koningsstad Fez waar we in de medina de toeristische attracties bekeken. We zagen het fascinerende woestijnlandschap en trokken verder diep Marokko in tot aan de Hoge Atlas aantoe.

Maar mijn mooiste herinnering bewaar ik aan mijn reis met Modest en Pjotr Iljits Tsjaikovski die zich tijdens hun reis over de doofstomme Kolja ontfermen en hem uit zijn isolement bevrijden door hem te leren spreken. Terug in St Petersburg sla ik verbaasd gade hoe de dove Kolja de geheimen onthult rondom de dood van de beroemde componist.

Wie ver reist, kan veel verhalen of is het andersom? Verhalen, zo beeldend geschreven dat je je zelf in het bijzin van de personages waant. Ik bedank mijn reisleiders: Camilla Lackberg, Abraham Verghese, Murat Isik, Tessa de Loo en Arthur Japin. Mijn huidige reisleidster is Tatiana de Rosnay met wie ik Parijs ga herbeleven in een hoekje op de bank. De leeslamp aan, de verwarming op een aangename temperatuur, want buiten regent het en waait het nog steeds.

En opeens bloeit het Fluitenkruid

Gedachteloos loop ik het gebruikelijke ochtendrondje met Guus. Het is kwart voor zes. Op de krantenjongen na kom ik niemand tegen. Snel gaat onze wandeling niet, Guus vindt overal plekjes om aan te ruiken, een loops teefje waarschijnlijk. Ook nu staat hij weer met zijn neus aan de grond. Licht geërgerd wacht ik tot hij is uit gesnuffeld. En dan ineens valt mijn oog erop, pal voor mijn neus.
Het Fluitenkruid bloeit. Stokstijf sta ik daar, mijn benen voelen zwaar. Het is alsof ik net ben neergedaald uit een andere dimensie. Hoe kan het me ontgaan zijn? Waar ben ik al die tijd geweest?
Mijn gedachten terug naar die dag op verpleegafdeling B5 waar mijn man zijn laatste dagen doorbrengt. Terwijl ik naar buiten kijk, luister ik naar zijn ademhaling, zwaar en rochelend. De sneeuw is aan het verdwijnen. Een eerste ooievaar is neergestreken en op de bomen zie ik de groene gloed van het voorjaar.
Ik houd van alle seizoenen, maar van de lente het meest. Het jonge groen, het nieuwe leven, ze stemmen mij hoopvol. Alsof de natuur je nieuwe kansen biedt. Bij het zien van de eerste tekenen van het veranderende jaargetijde kijk ik het frisgroene blad bijna uit hun knoppen en maakt mijn hart een sprongetje wanneer ik de eerste zwaluwen zie. Verheugd zie ik het loof van het Fluitenkruid uitgroeien tot een volwassen plant. Nog even en dan zullen de wilde witte bloemen bermen en sloten sieren. Als dansend Brussels kant. Het begin van een nieuw seizoen.
En nu staat ze daar opeens, brutaal pronkend met de sierlijke witte bloemen, het Fluitenkruid. Het is windstil, er wordt niet gedanst. Ik kijk om me heen. In de verte scheren een paar zwaluwen over het water. Het is lente. Vanaf dit jaar zal het anders zijn.
De gloed van het voorjaar heeft iets van zijn glans verloren.                     

Wraak op Jenny

Het is weer zover. Een groot deel van de lente en de hele zomer heeft ze opstandig en uitdagend voor me staan pronken. Maar kijk haar daar nu eens staan. Wat een vertoning. Ze staat daar gewoon zielig te zijn. En weer heeft ze het laten afweten. Doe het zelf, lijkt ze te denken, al twintig jaar lang. Doe het verdomme lekker zelf. Al die jaren accepteer ik het. Ik lijk wel gek en waarom?
Het antwoord is simpel, ik vind haar mooi. Nee, ik vind haar prachtig. Haar uitbundigheid, haar standvastigheid en bovendien geeft ze lucht om te ademen. De zekerheid dat ze er altijd weer zal zijn, hoe ik haar ook elke keer weer aftuig. Want geloof me, ik kan veel van haar hebben, maar er komt een dag dat ik met haar afreken, ik moet wel. Uiteindelijk houdt ze, ondanks die verrekte zelfverzekerdheid, haar trotse houding niet vol en breekt ze. Slap en uitgeput zal ze voor me neervallen. Ik kan dat niet aanzien en besluit haar uit haar lijden te verlossen.
Maar stel je gerust onder dat altruïsme gaat ook een flinke portie egoïsme en zelfs wraak schuil. Egoïsme omdat ik gewoon geen zin heb om haar op te vegen en wraak omdat ze me alweer heeft teleurgesteld. Jenny, de zelf bestuivende kiwi, ik heb haar nota bene aangeschaft vanwege haar vruchtbaarheid. Ik bewonder haar zelfstandigheid, Jenny heeft geen man nodig. Elk jaar kijk ik verwachtingsvol uit naar haar vruchten die mijn vochtbalans op peil houden en mijn bloeddruk gezond met hun kalium. Mij stimuleren af te vallen met hun vezels en hun laag glycemische index. Ze dragen zorg voor een gezonde  Ph-waarde in mijn lichaam door hun mineralen. Door de aanwezige luteïne en zeaxanthine voorkomen dat ik last krijg van maculadegeneratie, ook wel netvliesveroudering genoemd en niet te vergeten een gezond luchtwegsysteem dankzij de aanwezigheid van vitamine C. Dat alles ontneemt Jenny mij met haar weerbarstige houding.
Vandaag is het tijd voor wraak. Voordat ze op sterven na dood uiteen valt, maak ik haar met de grond gelijk. En met het botter worden van mijn snoeischaar wordt mijn wraak knip na knip zoeter. Toch bloeit Jenny weer op. En net als dit jaar zal ze me ook volgend jaar weer in de steek laten.

‘Bestuif jezelf lekker zelf’ zal ze uitstralen.